We zijn het er inmiddels allemaal over eens dat tandheelkundige problemen, zoals cariës en tandvleesproblemen gedragsziekten zijn. De tandarts, uitstekend curatief opgeleid, heeft geen baat bij goed uitgevoerde consistente preventie. Je kunt immers geen preventie nastreven als je je boterham verdient aan het repareren. Preventie is daarnaast niet hot. Als tandarts laat je liever zien dat dat je een mooie kroon kunt maken, of een goed geplaatst implantaat. We kunnen het er daarom over eens zijn dat preventie en curatie elkaar bijten. De huidige verstandshouding tussen beide groepen staat op gespannen voet. We zijn beide zorgverleners die dezelfde apparatuur gebruiken, maar we hebben beide een totaal anders gezichtsveld. Op de een of andere manier denken we dat de tandarts en mondhygiënist tegelijk door dezelfde deur (of praktijk) naar de toekomst moeten. Dat past niet en gaat ook nooit passen.
“Zogenaamde preventie” in de tandartspraktijk
Een gemiddelde tandartspraktijk spelt de tandartsassistent het naambordje preventie assistent op.
Ze is immers drie hele dagen op cursus geweest. “Zo, jij weet hoe je gaatjes en tandvleesproblemen moet voorkomen, doe je best, maar niet té goed, anders hebben we straks geen werk meer.” Gelukkig hoeven ze zich geen zorgen te maken. In drie dagen leer je immers niet veel. De tandartspraktijk bied ruimte in de praktijk voor de mondhygiënist. “Het is immers best fijn om te werken in een schoongemaakte mond.” De vraag is, is hier sprake van een effectieve samenwerking, ten gunste van preventieve zorg voor de cliënt?
(Editors note: Bent u tandarts en u herkent zich niet in dit bovenstaande “verdienmodel?” Trek u zich dit dan vooral niet persoonlijk aan. Helaas zijn er legio praktijken die wél zo werken…
Zolang er binnen de beroepsgroep geen zelf-regulatie is, zult u helaas allemaal over dezelfde kam geschoren worden….)
Echte preventie is iets anders
Preventie is een brede gedragsverandering. Dat leer je niet in een driedaagse cursus beter poetsen. Op dit moment hakt men het preventieprogramma “Gewoon Gaaf” in stukjes en verkopen dit als volledige worst met het label “preventie” eraan. Geen uitgebreide (sociale) anamneses, nee het advies van het Ivoren kruis is om dát pas te doen als er cariës ontstaat… Men zet wel in op mondzorgcoaches (lees: tandartsassistent in jeugdpraktijken en consultatiebureaus) en men verdient veel geld aan zogenaamde preventieve zorg, zonder dat het werkelijk gezondheidsvoordeel oplevert.
Autonomie
Dit is dan ook precies de reden waarom de mondhygiënist, sinds 2008 als eerstelijns mondzorgprofessional als autonoom beroep ingezet wordt. De mondhygiënist met een eigen expertisegebied namelijk preventie. Een mondhygiënist wil geen tandarts worden en een tandarts wil geen goed uitgevoerde preventie. Dat is ook de reden waarom initiële cariës, in het experiment artikel van 2020 overgeheveld gaat worden naar de mondhygiënist. De enige manier om de boel te redden is afscheid te nemen van de oude manier van samenwerking en een nieuwe manier van werken te omarmen.
Prevention over cure
Echter, Een groot deel van de mondhygiënisten blijft hangen in curatie tandvleesproblemen, in plaats van zich te richten op dental prevention. Het tijdrovend herhaaldelijk diep schoonmaken van pockets, zonder in te steken op leefstijl, voeding en gedrag verdient daarom óók geen schoonheidsprijs. Zorgplandoelmatigheid ontbreekt in veel praktijken. Iets wat de zorg op dit moment onnodig duur maakt. Binnen de beroepsgroep mondhygiënist zal een bewustwording moeten ontstaan dat “dental prevention over cure”, de enige manier is om in de toekomst, op grote schaal tot het preventieve gezondheidsprincipe te kunnen komen. We kunnen immers niet klagen dat assistentes de preventie (op een niet consistente wijze) overneemt, en zelf als mondhygiënist geen verantwoordelijkheden nemen.
Preventieve mondzorg, dertig jaar later
Soms helpt een blik in de toekomst om tot gedragsverandering te komen. Over dertig jaar zijn de hbo mondzorgkunde, voeding en diëtetiek, fysiotherapie, ergotherapie, logopedie, en maatschappelijk werk en dienstverlening te komen vervallen. Daarvoor in de plaats is er een brede hbo paramedische preventieve gezondheidszorg ontstaan. Inmiddels zijn de inzichten van het principe: “let food be thy medicine” beschreven door Hippocrates (431 voor Christus) weer de basis geworden voor de preventieve gezondheid. We erkenning inmiddels de invloeden van voeding op kanker en hart- en vaatziekten. We eten (bijna) geen dierlijke producten meer en een “plant based diet” viert inmiddels hoogtij. De studenten van deze opleiding leren in de eerste 2 jaar de randvoorwaarden van een gezond lijf. Er is een brede aandacht voor alle leefstijlfactoren. Denk aan een volwaardig voedingspatroon, een gezond beweeg- en slaappatroon, het omgaan met beperkingen bij kwetsbare doelgroepen en psychologische ondersteuning bij stressful life events. En dat alles vanuit het principe dat zelfzorg de goedkoopste zorg is. Na dit initiële leerproces, kun je je dan als hbo’er differentiëren in het vakgebied naar je keuze. Dat kan fysiotherapie zijn, preventieve mondzorg maar ook ergotherapie of logopedie, diëtiek of maatschappelijk werk. Na deze opleiding voegen deze preventieve gezondheidswerkers zich samen in centra voor preventieve gezondheid. Een tandarts is een verwijsconstructies waar zorgplandoelmatigheid voorop staat. Geen medisch ingrijpen zonder een gezonde basisgezondheid en kritische zelfreflectie van de cliënt. Tandartsen verbinden zich in deze toekomst met overige medische beroepsprofessies zoals specialisten en curatieve klinieken. Op deze manier kunnen ze op hun eigen curatieve niveau samenwerken met gelijkgestemde medische behandelaars.
Willen we met ons beroep een toekomst hebben dan zullen er ook op dit moment veranderingen moeten plaatsvinden. Veranderingen zijn moeilijk. Sommige zullen te futuristisch voelen of buiten je comfortzone liggen. Immers, iemand die in preventie wil werken zal moeten ervaren dat preventie een “a way of living is”.
Dental prevention over cure voor mondhygiënisten in tien stappen
Stap 1.
Een groot deel van de mondhygiënisten, is curatief opgeleid (nm. Jaren ’90) Tijden veranderen. Voor deze groep is het advies: bedenk waar je passie ligt, bij curatie of preventie? Is parodontologie (curatie) je passie? Verdiep je dan in behandelmethoden buiten alleen je curette om. Het insteken op leefstijl, voeding, stress zal de toekomst zijn bij het (verdere) voorkomen van diepere parodontale problemen. Op deze manier kun je als mondhygiënist toch je preventieve beroep infiltreren in curatie.
Stap 2.
Ligt je passie bij preventie? Bedenkt dat optimale preventieve zorg is moeizaam haalbaar is in een curatieve tandheelkundige praktijk. Het zijn twee verschillende principes. Door deze zaken te blijven verweven houd je de discussie in stand. Als je in een zzp achtige constructie werkt, zorg dan toch voor je eigen preventieve dossiervorming en wees autonoom. Het is prettig een gegarandeerd cliëntenstroom te ontvangen maar rust niet op je lauweren. Daar heb je niet voor geleerd. Sta voor je vak!
Stap 3.
De jeugd heeft de toekomst. Steek als mondhygiënisten volledig in op de jeugd. Geen poetslesjes in de klas (weet jij nog wat je in groep 4 geleerd hebt?) Benader de ouders via kraamzorgbureaus en kinderopvang. Organiseer informatieavonden over preventieve mondzorg. Draag je preventieve boodschap groots uit! We zijn niet gewend dat we cliënten moeten ronselen, maar dat is wel precies wat ons vak op dit moment mist! Over een tijdje zul je merken dat uitgegroeide pubers de zijn kritische consumenten zijn, welke de insteek van de preventieve zorg waarderen. Zij blijven hun levenslang bij je in de praktijk en zullen gewend zijn aan het feit dat jij ze doorstuurt als er curatieve hulp nodig is.
Stap 4.
Met passie komt compassie. Sluit je ogen niet voor de huidige maatschappelijke knelpunten. Er zijn tientallen projecten om kwetsbare ouderen te helpen. De kunst is deze om te zetten naar een plek voor de onmisbare mondhygiënist in thuiszorg en op de verzorg- en verpleegafdelingen. Laat je niet wegjagen, maar zoek uit waar je je bijdrage kunt leveren. Praat met zorgkantoren en instellingen. In je eigen praktijk kun je ook veel betekenen voor de groep kwetsbare ouderen. Start een gratis haal- en brengservice en en wees de hulpverlener die preventief mondcomfort boven curatie zet. Deze vriendelijke instelling gaat je praktijk op den duur veel cliënten opleveren. Mensen voelen wanneer je het goed bedoelt.
Stap 5.
What’s in a name? Praktijk voor mondhygiëne dekt de lading gewoon niet. Om die reden zie je steeds meer mondhygiënisten de naam “Praktijk voor preventieve mondzorg” dragen. Helemaal goed. Dat is namelijk ook wat we doen. Draagt je praktijk nog een naam met de term mondhygiëne erin? Overweeg dan absoluut een naamswijziging! Dat is goed voor het imago en goed voor de toekomstige generaties mondhygiënisten.
Stap 6.
Practice what you preach. Wil je in de preventie werken, wees dan in de “best shape you can get!” Je moet voorleven wat je wilt uitdragen. Kijk eens kritisch naar je eigen leefstijl. Rook je? Ben je te zwaar? Slaap je voldoende, beweeg je genoeg, en hoe is het met je stresslevel? Je kunt geen preventie uitdragen als je zelf een ongezonde leefstijl hebt. Verdiep je in gezonde voeding en probeer connecties te leggen met een diëtist. Opvoeding begint bij voorleven. In de toekomst kan een preventieve gezondheidswerker dan ook geen ongezonde behandelaar zijn. De eerste stap naar het uitroeien van gedragsziekten is beginnen bij jezelf.
Stap 7.
Streef zorgplandoelmatigheid na in de praktijk. Begin bij een nieuwe cliënt met het afchecken of de behandelverwachtingen overeen komen met jouw preventieve manier van denken. Geef alle behandelopties (niet alleen degene die de portemonnee goed vullen) én niet behandelen is ook een behandeloptie waar de cliënt voor mag kiezen. Neem alle tijd voor een goede en uitgebreide anamnese inclusief leefstijl en preventief voedingspatroon. Een zorg- en behandelplan zijn essentieel en wat tandartsen ook denken: als autonoom behandelaar maken wij onze eigen behandelplanning.
Stap 8.
Declareer wat je werkelijk doet. Blijf je met je cliënt hangen in een paro parkeerfase omdat hij nog niet weetwanneer hij wil stoppen met roken? Schakel dan terug naar M coderingen en leg dit vast in een informed consent. Een M code is staat nooit op zichzelf, je bekijkt inmiddels eerst de harde en zachte weefsels. Dus daaraan vooraf gaat altijd een C11 (periodieke controle) Registreer alle bevindingen consistent. Onze beroepsgroepkan alleen serieus genomen worden als we ook werkelijk declareren wat we doen. Het is in dit stadia van ontwikkeling van ons beroep heel belangrijk ook werkelijk op te eisen wat we (mits goed uitgevoerd en geregistreerd) ook werkelijk uitvoeren in onze praktijkvoering.
Stap 9.
Neem je autonomie serieus en draag dat ook uit in je rapportage gedrag. Samenwerking met een curatieve tandarts is meer dan elke zitting een briefje schrijven naar de tandarts dat je wederom tandsteen hebt verwijderd. Deel de belangrijke zaken zoals intake, zorgplan, behandelplan en wijzigingen op het zorg- en/of behandelplan. Krijg jij van elke vulling ook een rapportage van curatie? Voldoe aan volledige verslaglegging in je dossier, en deel dit eventueel met je cliënt voor optimale compliance. De cliënt op zijn beurt kan er dan voor kiezen dit te delen met zijn curatieve tandarts.
Stap 10.
Neem trots afscheid van het huidige curatieve verdienmodel. Er kunnen geen targets bestaan op cariës. Er is niets mis met het verdienen van een goede boterham, maar wil je snel veel geld verdienen, doe dit dan niet over de rug van onwetend Nederland. Waar is je passie voor het vak gebleven, als je óók als mondhygiënist, uit financieel oogpunt, je assistent tandsteen laat verwijderen? Zou je zelf ook behandeld willen worden door de tandartsassistent of zou je zelf kiezen voor een echte professional? Zadel daarom je cliënten daar niet mee op.
Beroepsvereniging neem het voortouw!
Om deze toekomst te kunnen bereiken zal de NVM voortouw moeten nemen. Scheid de preventie van curatie. De NVM zal een keuze moeten maken. Willen we bij de curatieve tandartsen horen of bij de overige preventieve paramedische groepen? We doen immers écht iets anders! Steek niet langer in op het mislukte teamconcept. Het zou een hele sterke optie zijn om ons in de toekomst te verbinden met de KNGF, NVE, NDV, BPSW en de NVLF. Kies voor autonomie in preventie. Samen zijn we groot en kunnen we wél het verschil maken in preventieve mondzorg